Merkez Bankası’nın genel konseyi evvelki gün yapıldı. Genel suradan bir gün sonra açıklanan bağımsız kontrol raporu öncesinde Ekonomist Uğur Gürses yıllık rapor datalarına göre Merkez Bankası’nın KKM için 88,9 milyar lira harcandığını böylece kamunun 2022 boyunca her 8 dolarlık KKM mevduatı için 1 dolar kur farkı ödediğini hesapladı.
Ekonomim‘den Mehmet Kaya ve Şebnem Turhan‘ın haberine nazaran, Merkez Bankası’nın son periyotların en tartışmalı genel konseyi geride kaldı. Evvelki gün tamamlanan genel konseye karşın dün öğlenden sonra yayımlanan bağımsız kontrol raporunun yanı sıra kur muhafazalı mevduat hesabı için ödenen sayının net olarak bilançoda yazılmaması ile 328 milyar lira gerçekleşmemiş zararın değerleme hesabında gösterilmesi ekonomistler tarafından eleştirildi.
‘KAMU HER 8 DOLARA 1 DOLAR KUR FARKI ÖDEDİ’
Eski Merkez Bankası çalışanı ve Ekonomist Uğur Gürses, KKM faturasının Merkez Bankası bilançosunda öbür sarfiyatlar kaleminde gösterildiğini belirtirken eski Merkez Bankası Lideri Durmuş Yılmaz da KKM konusunda net açıklama yapılmamasını çelişki olarak niteledi. Gürses, Hazine’den yapılan 92,5 milyar lira ile TCMB’nin öteki sarfiyatlar kaleminde gösterilen 88,9 milyar liralık KKM harcamasıyla birlikte kamunun geçen yıl her 8 dolar için 1 dolar kur farkı ödediğine dikkat çekti.
Gürses, yıllık raporda da KKM kur farkının örtülü biçimde “diğer giderler” kaleminde yer aldığını belirtti. Gürses, “KKM ödemeleri başka masraflar kaleminde 88.9 milyarlık bir faiz dışı sarfiyat diye gösterilmiş. Böylelikle; geçen yıl Hazine 92.5 milyar, TCMB de 89 milyar lira kur farkı ödeyerek toplamda 181.5 milyar TL ödemiş. 80 milyar dolar düzeyinde KKM mevduatı olduğu ve yaklaşık da 10 milyar dolar kur farkı ödendiği dikkate alındığında kabaca kamu her 8 dolara 1 dolar kur farkı ödedi” diye konuştu.
YUVAM HESABI HAKKINDA DA BİLGİ YOK
Yıllık raporda KKM’nin yanı sıra çok övünülen YUVAM hesabı hakkında da bilgi bulunmadığını belirten Gürses, genel heyetle ilgili ikinci zahmetin ise yayımlanması geciken kontrol raporu olduğunu kaydetti.
Gürses, 2000’den bu yana bağımsız kontrol raporunun yayımlandığını ve hiç bu kadar geç yayımlanmadığını söyleyerek daha evvel Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu’nun bir yayında kelam verdiği bağış için de genel konseyde yasal hale gelebilmesi için karar çıkarıldığını kaydetti. Gürses, Merkez Bankası’nın 93,3 milyar lira kar elde ettiğini bunun 21,2 milyar lirasının vergi masrafı olduğunu hatırlatarak 72 milyar liralık kârı bulunduğunu söz etti. Bu ölçünün 32,6 milyar lirasının temettü olduğunu ve genel heyette alınan kararla 30 milyar lirasının da ihtiyat akçesi ismiyle bağış olarak aktarılacağını kaydetti.
328,5 MİLYAR LİRALIK DEĞERLEME HESABI
Gürses, 72 milyar liralık kar yazılmasına karşın yıllık raporda 328,5 milyar liralık gerçekleşmemiş ziyan olarak değerleme hesabı yer aldığını belirterek “Değerleme hesabı bakiyesi değerlemeden kaynaklanan kur zararıdır. Çoğunlukla realize olduğu vakit kar ziyan hesabına geçer. Realize olmuş bir kar ziyan değil. Şöyle düşünün. Şirketsiniz bir binanız var bunun kıymeti 10 milyon liradan 25 milyona çıktı ve size 15 milyon liralık kar yazıp dağıtıyorsunuz. Yani satılmış bir konut yok ortada yalnızca piyasa pahası değişti. Merkez Bankası da bu değerleme farkını alıp dağıtıyor” diye konuştu.
İYİP Milletvekili ve eski Merkez Bankası Lideri Durmuş Yılmaz da, 2022 Faaliyet Raporu’nda da net bilgi olmadığına işaret ederek, yalnızca kar/zarar hesabındaki kalemin KKM’ye ait olabileceği müşahedesini aktardı. Yılmaz, “Genel konseyde temel alınan 2022 faaliyet raporuna nazaran, kar/zarar hesabının en altında ‘diğer’ diye, 89 milyar TL’lik ‘diğer’ kalemi var orada büyük bir ihtimalle KKM ile ilgili olarak üstlenilen yükümlülük. Hasebiyle, KKM 2022’de Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 92.5 milyar dolardı, 181.5 milyar TL’lik bir maliyetinin olduğunu söyleyebiliriz fakat bu idarenin ayıbı devam ediyor” dedi.
‘2022’DE KKM’NİN KAMUYA TOPLAM MALİYETİ KABACA 181,5 MİLYAR LİRA OLMUŞ’
Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kara da toplumsal medya hesabından yaptığı paylaşımda şunları söyledi:
“2022’de KKM’nin Hazine’ye maliyeti 92.5 milyar lira olmuştu. TCMB’ye maliyetini bilmiyorduk. Merkez Bankası Yıllık Raporu ipucu veriyor. TCMB’nin kar/zarar tablosundaki ‘diğer’ kalemi 89 milyar liraya işaret ediyor. Yani 2022’de KKM’nin kamuya toplam maliyeti kabaca 181.5 milyar lira olmuş.”
Merkez Bankası hissedarlarından kimilerinin temsilcisi olan ve bu nedenle genel konseye katılan Bağımsız Denetçi Şakir Süloğlu da, banka bağımsız kontrolünün de problemli olduğunu söyledi. Süloğlu, genel konseyde da gündeme getirdiği biçimde, bağımsız denetçi seçiminin Türk Ticaret Kanunu gereği genel konseyce yapılması gerektiğini üstelik bu hakkın yeniden TTK gereği devredilemez haklar ortasında bulunduğunu kaydetti.
Süloğlu, bu seçimin yapılmamış olması nedeniyle genel konseye sunulması gereken başta faaliyet raporu olmak üzere dokümanların sunulmamış sayılacağını, kar dağıtımının yapılamayacağını belirterek, “Bu durumda yapılan süreçler yapılmamış kabul edilecektir” diye konuştu.
YASTIK ALTI DÖVİZ VE ALTIN TL MEVDUAT ORANI HESABI DIŞINDA
Merkez Bankası (TCMB), yastık altı fiziki döviz ve altının bankaların mevduatları içinde TL oranı hesaplarında dikkate alınmamasına karar verdi.
Bankalar TCMB tarafından belirlenen TL mevduat oranını yakalayamamaları halinde ek maliyetlerle karşı karşıya kalıyorlar. Yapılan bu düzenleme ile bankalara gelen yeni fiziki döviz yahut altın nedeniyle TL mevduat oranının düşmesinin kısmen önüne geçilecek. Bankacıların verdiği bilgiye nazaran TCMB tarafından bankalara gönderilen talimatta, “Ayrıca sarsıntı felaketi sonrası bankalara yönelen yastık altındaki yabancı para cinsinden birikimlerin iktisada kazandırılmasının hızlandırılmasını sağlamak emeliyle bankaya dışardan gelen efektif ve fiziki altın girişi sonrası açılan yabancı para cinsinden mevduat/katılım fonlarının 28 Mart 2023 tarihinden itibaren Türk lirası hissesi hesaplamasında dikkate alınmamasına karar verilmiştir” denildi. TCMB tarafından kurulan nizama nazaran bankaların verdikleri kredi ve aldıkları mevduat meblağlarına nazaran Hazine tahvili, öbür bir deyişle menkul değer tutmaları gerekiyor. Menkul değer tesis oranı mevduat için yüzde 10 düzeyinde lakin bu oranda TL hissesinin yüksek olduğu bankalar için düşürülürken, TL hissesinin düşük olduğu bankalar için yükseltiliyor. Talimata nazaran buna ek olarak krediler için belirlenecek menkul değer tesisine temel fiyatın belirlenmesinde, hükmî bireylerin yanı sıra gerçek şahısların dönüşüm hesapları da dikkate alınacak.
YARDIM HAZİNE’YE AKTARILMALI
Durmuş Yılmaz, Merkez Bankası’nın zelzele yardımı kampanyası için ayırdığı 30 milyar liranın AFAD’a aktarılmasının da yanlış bir uygulama olacağını savundu. Bu yardımın hangi kuruluşa yapılacağına yönelik hala resmi bir açıklama yapılmadı.
Yılmaz, yardımın AFAD’a yapılmasının mümkün olmadığını belirterek, “TCMB Kanunu gereği, AFAD gelip ‘Bana kredi ver’ dese verebilecek mi, hayır veremeyecek. Bu paranın gerçek kullanımı, bu paranın TC Hazine’sine devredilip, Hazine’nin bu devredilen meblağı AFAD’a kullandırabilir. Merkez Bankası’nın yapacağı iş bunu direkt doğruya Hazine’ye devretmektir” diye konuştu.
MUAFİYET UYGULAMASI GENİŞLETİLDİ
Merkez Bankası zelzele bölgesindeki KOBİ’lerin kredilerinin harcama mukabili uygulamasından muaf tutulması uygulamasına, sarsıntı bölgesinde yerleşik olmasa da bölgeyle iş münasebeti nedeniyle olumsuz etkilenen ve bölgeye yatırım yapanları da dahil etti. Buna nazaran, zelzele bölgesinde yerleşik şahıslarla ticari münasebeti olup sarsıntı nedeniyle ziyan gördüklerini belgeleyen bireyler ile sarsıntıdan etkilenenlerin barınma muhtaçlıklarının karşılanmasına yahut zelzele bölgesinde altyapı ve üstyapının yine imarına yönelik faaliyetlerde bulunacağını belgeleyen bireylere bu ziyan ve faaliyetlerle orantılı olmak üzere kullandırılacak kredilerin 6 Şubat’tan 31 Ağustos’a kadar harcama mukabili uygulamasından muaf tutulması kararlaştırıldı.