Şubat ayında Ukrayna’ya saldırarak beklenmedik bir savaş başlatan Rusya’ya ABD ile batının uyguladığı yaptırımların, ziyan vermesine karşın, emeline ulaşamadığı herhalde anlaşılmıştır. Rus mallarına ambargo koymalar, güç satışını engellemeler, tanınmış Rus vatandaşlarınının mal varlıklarını dondurmalar, bankalarına mali yaptırımlar uygulayarak, Rusya’nın yabancı sermaye ile finans piyasalarına erişimini kısıtlamalar, tüm bunlar Rusya’ya geri adım attırmadı.
Deniyordu ki Rusya’nın bu yıl GSYH’de en az yüzde 7- 8 bir düşüş olur, fiyatlar yüzde 20-25 oranında artar. Ancak beklenti yanlışsız çıkmadı, GSYH’de yalnızca yüzde 3.3 ya da 3.4 civarında bir düşüş olacağı söyleniyor artık. Enflasyon muhtemelen yılı yüzde 12 ile kapatacak, makûs ancak felaket değil. Yabancı yatırımlarda da yalnızca yüzde 1 oranında düşüş bekleniyor.
Neden tesirli olamadı?
Rusya Merkez Bankası’nın gücü yüzünden öncelikle. Güçlü yaptırımlar nedeniyle banka, rezervlerini yüzde 40 civarında azaltmasına karşın, kısa devirde toparlanarak döviz ile borç piyasalarına müdahale için 300 milyar dolar üzere büyük ölçüde dövizi tutmaya devam etti. SWIFT transfer sisteminden dışlanmasına karşın değişik kanallardan dünya ile bağlantısını sürdürdü. Ülkenin finans sistemini hala Merkez Bankası ayakta tutuyor.
İkinci olarak; yaptırımlar Rusya’nın imalat modülleri üzere kilit ithalatlara erişimini kısıtlamıştı başlangıçta. Rusya süratle taraf değiştirerek muhtaçlıklarını yaptırımlara katılmayan Çin, Belarus, Türkiye üzere ülkelerden sağlamaya başladı. Batı pazarından dışlanmasına karşın kendine öbür pazarlar bulabildi.
Rus ihracatına yönelik yaptırımlar da çok işe yaramadı. Temel malların akışı büyük ölçüde sürat kesmeden devam ediyor. Global enflasyon da Rusya’ya yaradı, Rusya’nın ihracat geliri düşmek bir yana, yüksek fiyatlar nedeniyle yüzde 40’tan fazla artarak 120 milyar dolara ulaştı. Yaptırımların başlangıcında Rus para ünitesi ruble dolar karşısında başka kaybetmişken sermaye denetimleri, düşen ticaret hacimleri, cari hesap dinamikleri ile birlikte rublenin yükselmesine yardımcı oldu.
Yine de zorlanabilir
Tamam, yaptırımlar canını acıttı Rusya’nın ancak bu durmasına yol açacak kadar derinden duyduğu bir acı değil. Rusya tersi güçler yaptırımların tesirli olmasını istiyorlarsa petrol sigortası yasağını getirmek ya da petrol ile gaz sevkiyatına mani olmak zorunda Rusya’nın. Sevkiyattaki bir düşüş Rusya’yı son derece olumsuz etkileyecektir. Petrol sigortası yasağı şu; dünyadaki petrol tankerlerinin yüzde 90’ından fazlası Londra merkezli International Group of P&I Clubs tarafından sigortalanır. AB ile İngiltere Rus petrolü taşıyan gemilere yeni yıldan başlayarak sigorta yasağı getirmişti. Bu Rusya’nın sigorta maliyetlerini arttıracak haliyle. Fakat ABD bu yasağa takviye vermediği için uygulanabilirliği kuşkulu.
Olsun diye düşündüğümden değil neden uygulanmadığına şaşırdığım için belirtiyorum; malum aktörler doğal gazla ilgili olarak Rusya’ya rastgele bir yaptırım uygulamadı. Rusya elindeki bu büyük gücü, silah olarak kullanıyor halbuki. Avrupa’ya doğal gaz ihracatını azaltarak kıtayı sıkıntı duruma düşürme gücü var. Bunu vakit zaman hissettiriyor da. Natürel bu durumu sürdürmesi durumunda Rusya’nın da bundan ziyan göreceğini söylemek yanlış olmaz. Doğal gazın yaklaşık yüzde 60’ını AB ile İngiltere’ye ihraç eden Rusya üretim tesisleri de dahil olmak üzere gaz ihracat altyapısının değerli bir kısmını kıymetli bir maliyetle kapatmak zorunda kalabilir. Gazdan elde edilen ihracat gelirleri de tükenecek elbette gaz ihracatı yapmamayı sürdürürse.
Bugüne kadar yaptırımların durduramadığı Rusya için her şeyin toz pembe olduğu da düşünülmemeli. Kanada, ABD, Avustralya tüm Rus petrolü ithalatını yasakladı, İngiltere ithalatı yıl sonuna kadar sıfıra indirecek. Avrupa Birliği de Rus petrolünün deniz yoluyla ithalatını yıl sonuna kadar durdurma kararı aldı. 2023 yılının başında, Rusya’nın AB’ye daha evvel yaptığı petrol ihracatının yüzde 90’ından fazlası yasaklanmış olacak.
Ancak şu ana kadar uygulanan hiç bir yaptırım Rusya’yı durduramadı.
Çok kutuplu dünyada kutupların hepsinin tek bir maksada yönelik ortak tavır alamamalarının ekonomik/siyasi münasebetleri var. Yani Rusya biraz da bu parçalanmışlık nedeniyle yaptırımları delebildiği için gücünü koruyor.
Yakın bir tarihte geri adım atacaksa da, yaptırımlar yüzünden olmayacak bu.