Yeşim Özdemir’in bu haftaki köşe yazısı şu biçimde:
“Meksikalı ressam Frida Kahlo, tam ismiyle zikredelim Magdalena Carmen Frida Kahlo Calderon, aşkın ve acının kadınıydı…
Çocukluğundan beri yaşadığı sıhhat meseleleri nedeniyle büyük acılar çektiği yetmezmiş üzere, gençliğinin baharında geçirdiği bir trafik kazasıyla acı ve ızdırap vefatına kadar hayatının merkezine yerleşiyor.
18 yaşında bir trafik kazası geçiriyor. Bu kazadan sonra hayatı bitmeyen ameliyatlar, tedaviler ve acılar içinde geçiyor…
Tarihten pek emin olmamakla birlikte hayatını bahis alan kayıtlara nazaran, 17 Eylül 1925’te okuldan konuta dönerken bindiği otobüsün tramvayla çarpışmasıyla birçok kişinin öldüğü kendisinin de ağır yaralı kurtulduğu o vahim kaza yaşanıyor.
Kazada, tramvayın demir çubuklarından birisi Frida’nın sol kalçasından girip leğen kemiğinden çıkıyor. Kazadan sonra tüm hayatı metal korseler, ilaçlar, hastaneler, tabipler, ameliyatlar ve uzun süren tedavilerle geçiyor. Vefatına yakın çocukluğundan beri sıkıntılı olan sağ bacağı kangren oluyor ve kesiliyor.
Acının her türlüsüne katlanmak zorunda olarak geçen bir ömür…
Frida, yatağa mahkum günlerini fotoğraf yaparak geçiriyor. Acı ve acı dolu hayatının izleri sanatına, yaptığı fotoğraflara yansıyor. Birçok da kendi otoportreleri olan bu fotoğraflarda vücuduna saplanmış çiviler ya da demirlerle resmediyor acıyı…
Bazen saçlarına bazen de göğsüne çiçekler eklemeyi ihmal etmiyor fakat gözünden daima yaşlar akıyor. Ve kalbini birden fazla vakit vücudun dışında çiziyor. Vücudun dışında bir yerde, yaralı ve kanıyor… Zira çektiği bu fizyolojik ve ruhsal ızdırap yetmezmiş üzere bir de aşk acısı çekiyor…
Kaba-saba, nahoş mi berbat, narsist bir adam olan Diego Rivera’nın acısını çekiyor. Diego ünlü bir ressam ve ünü onu daha çok narsist biri haline getiriyor. Bayanlar daima etrafında pervane, o da bu ilgiye kayıtsız değil. Frida hayatındayken bile öbür bayanlar daima oluyor. Frida’nın da öteki erkekler hayatına girip çıktığı söyleniyor. Fakat muhakkak ki kalbinde daima Diego’yu taşımış. Diego’nun aşkını ve acısını…
Frida kendisinden 21 yaş büyük olduğu söylenen Diego ile Ağustos 1929’da evleniyor. Fakat Diego’nun sadakatsizliği nedeniyle (Diego’ya olan antipatim nedeniyle bu nedeni hakikat kabul edeceğim on yıl sonra 1939’da ayrılıyorlar ve ancak bir yıl sonra tekrar evleniyorlar.
Diego ile epey çalkantılı, inişli-çıkışlı bir bağlantı yaşayan Frida’ya daima kızdım. Ne vakit ortamlarda Frida’dan bahsedilse hayatla gayretinden, ataerkiye karşı globalleşen direnişinden gıptayla bahseder, sonra da kızgınlığımı eklemeden edemezdim:
“Sen ki feminizmin ikonu, direnişin sembolü güçlü bayan; seni tüketen, onca acı ve acı yetmezmiş üzere ızdırabını büyüten bu adama mı aşık olmayı seçtin” diye veryansın ederdim.
“Izdırabın her türlüsünü yaşamaya mahkum olan sen bu her yerinden nahoşluk akan adamın aşk acısını mı kendine reva gördün” diye söylenirdim.
Güzellik, nahoşluk göreli kavramlar elbette fakat Diego’nun fotoğrafları kadar nahoşluğu de lisanlara destandı. Gazeteci-Yazar Elena Poniatovska Diego için şöyle demiş mesela:
“Seni o dev boyunla, daima bir karış önünde giden göbeğin, kirli pabuçların, eski ve yamru yumru şapkan ve buruşuk pantolonunla gözümün önünde canlandırıyor ve kimsenin böylesine yakışıksız şeyleri onca asaletle taşıyamayacağını düşünüyorum”
Sonuna bir övgü sıkıştırsa da Diego’nun nahoşluğunu güzel anlatmış…
Her şeyin estetize edildiği bu nizamda ben de aşkı, sevgiyi estetize ediyormuşum demek ki. O yüzden o kadar takmışım Diego’nun berbatlığına. Frida’nın aşkını hak etmeyeceğini düşünmüşüm falan… (Bak tekrar içimdeki şeytana bakacağıma, dışımda şeytanlar yaratıyorum?
Hiç kimse temiz değil
Aslında tahminen de Diego çok güzel, karizmatik bir tip olsa da ataerkiye direnişi global bir sembole dönüşmüş bir bayanın bir erkeğe olan aşkından ötürü acı içinde kıvranmasını küçümseyecektim.
Ta ki bir gün…
Bri gün tıpkı acıyı tadana kadar…
Öyle ya “hiç kimse sınanmadığı günahın temizi değil”di. Artık bu “günahla” sınanma sırası bendeydi. Pekala Frida’nın çektiği acıyı küçümseyen ben, kendi çektiğim ızdırabı da küçümseyecek miydim?
Ama itiraf edin aşk acısını küçümseyen bir ben değilim! Dikkat ettim de aşk acısını, ayrılık acısını, ne biliyim işte gönül işlerini çoklukla küçümsüyoruz. Nedenleri herkese nazaran değişse de, herkes içten içe küçümsüyor, önemsemiyor bu çeşit dertleri… Aşk acısı çeken birini en fazla kaç gün dinledik ya da teselli ettik? Bir, iki, üç? Taş çatlasa bir hafta…
Bir depresyonu bir de aşk acısını üzücü küçümsüyoruz.
Halbuki ne çok intiharın sebebi bu ikili. Ne çok insanı ömürden koparmış, hayatı çekilmez kılmış bu ruhsal ve kalpsel acılar…
Ama tekrar de küçümsüyoruz işte. Tahminen de bu yüzden sıra bize geldiğinde, utanıyoruz bu acılardan. Açık etmekte, paylaşmakta pek de istekli olmuyoruz…
Aklımı, kalbimi, ruhumu nasıl saklayacağımı bilemediğim bu acıyı vücudumun her zerresinde hissederken bozulan hayatımın ritmini diğer öteki münasebetlerle kamufle ediyorum. Zira galiba ben de bu acıdan utanıyorum…
Hayatın her alanında hislerine teslim olmak yerine aklıyla, mantığıyla hareket eden ve etrafına da sürekli bunu salık veren biri olarak hisleri tarafından esir alınmış olduğunu kabul etmek de lisana getirmek de kolay değilmiş.
Ve başta egonun defansıyla reddettiğim bu acıyı artık kabul ettiğim şu günlerde, acısını küçümsediğim Frida Kahlo’dan özür diliyorum…
Ve tabi “aşk acısı, ayrılık acısı” çekmiş/çekmekte olan, öbür arkadaşlarımdan da… Zira biten ilgilerinin akabinde yas tutan ve bu yası çok uzatarak bir türlü olağan hayatına devam edemeyen arkadaşlarıma daima çok kızardım.
“Hayat kayıplarımıza üzülecek kadar uzun değil” der, ömrün değerli bir kısmını aşk acısı yüzünden ıskaladıklarını düşünürdüm. Dahası “kayıp” üzere kıymetlendirdikleri bu durumların “yeni başlangıçlar”ın nedeni olduğunu anlamamaktaki ısrarları canımı sıkardı.
Bütün bu havalı pozlar nedeniyle utanıyorum içinde bulunduğum durumu açık etmeye, o yüzden hayattan kopuşuma daima öbür münasebetler ve mazeretler buluyorum…
Nasıl çekilir bu acı, nasıl teselli bulunur bilmiyorken; böylesi bir acının acemisiyken dışarıya “her şey yolunda, halledeceğim” sağlamlılığını vermeye çalışıyorum… Hala!
Hala pozör bir biçimde “her şey denetim altında” havalarına giriyorum, vaziyetin vehametini manipüle ediyorum … Hiçbir şey denetimim altında değil halbuki.
Ama tabi çok sürmüyor bu pozör haller. Acemisi olduğum bu hisler silkelediğinde egoyu, geriye yalnızca acı kalıyor. O denli bir acı ki neren kanıyor anlayamıyorsun. Acının kaynağını bulamadığın için iyileştiremiyorsun da.
Bütün organların savaş halinde lakin onlar da acemisi bu acının. Neyle savaştıklarını bilmedikleri için daima bir savunma halindeler. Ve bu güç kaybı yoruyor, tüketiyor vücudunu. Her şeye yorgunsun. Çalışmaya, arkadaşlarla buluşmaya, yemek yemeye ve hatta su içmeye bile yorgunsun…
Şair haklıysa yolun yarısına yaklaştığım şu günlerde, bunu da yaşamam gerekiyormuş tahminen de… Tahminen de her insan ömründe bir sefer de olsa, böylesine sevmeli, böylesine yenilmeli kendine…
“Çok severken gitmeyi seçmek; çok sevilirken sevginin varlığını reddetmek nasıl bir saçmalık” demek yerine, kalbin (duyguların) akıldan (zihin ve mantıktan) farklı bir akışa sahip olduğunu anlamak ve o akışın içindeki ‘öz irade’yi sorgulamak gerekiyormuş tahminen de…
İçindeki çıkmaz sokaklarda bir çıkış yolu ararken yolun sonu daima “kendine” çıkmak zorunda değildir tahminen de. Bazen bütün yollar ona çıkabilir, tüm yolları kapattığını düşünsen bile…
Bu işlerin bir istikrarı, bir yolu-yordamı var mı bilmiyorum!
Bu süreci daha az ızdırapla, daha az yarayla atlatmanın bir metodu var mı bilmiyorum! Kozmik bir acının, herkese fayda üniversal bir merhemi var mı onu da bilmiyorum! Ne kadar sürer onu hiç bilmiyorum…
Bilmiyorum, yaşayıp göreceğiz…
Bildiğim tek şey feministler de aşk acısı çekermiş 🙂 Tahminen aşikâr etmezler ya da beceremezler bu acıyı taşımayı ancak onlar da aşka-sevdaya dair acı çekerler…
Sonsöz niyetine Frida’nın vefatından evvel günlüğüne yazdığı söylenen kelamları bırakayım:
“Çıkış yolunun hoş olacağını ve asla geri dönmeyeceğimi umarım.”