ÇİĞDEM YILMAZ İstanbul – Taliban’ın idaresi ele geçirmesiyle ortaokul ve lise çağındaki kızların eğitim almasına müsaade verilmeyen Afganistan’da, kız öğrenciler eğitimlerine kurs merkezlerinde bilinmeyen bir halde devam ediyor. Taliban’la birlikte kızların yüzde 80 oranında okula erişiminin azaldığını anlatan kız öğrenciler, Milliyet’e Taliban idaresiyle birlikte hayatlarında yaşanan değişimi anlattı: “Taliban okulları kapatınca kurslarda para karşılığı bilinmeyen eğitime mecbur kaldık. Kaygı altında günlük rutinlerimizi yapmaya çalışıyoruz. Aileler kızlara yönelik tehditler nedeniyle kız çocuklarını eğitime gönderemiyor.”
Afganistan’da Taliban’ın idaresi ele geçirmesinin akabinde bayanlar ve kızlar konutlara hapsedilirken, okula gidenlerin de eğitimi yarıda kaldı. Cevzcan ve Faryab vilayetleri dışında Afganistan’da kız öğrencilerin ikinci düzey eğitim alması yasaklandı, kız liseleri ve ortaokulları Taliban’ın buyruğuyla kapatıldı. Binlerce kızın eğitim hayatı sona ererken, birtakım kız çocukları da Taliban idaresinden saklı bir formda, kurs merkezlerinde eğitimlerine devam etmeye başladı. Eğitimlerine saklı bir halde devam etmeye çalışan kız öğrencilere, gazetemizdeki Afganistanlı stajyerimiz Farıshta Akbari aracılığıyla ulaştık. İsimlerini açık halde yazmamız halinde can güvenlikleri tehdit altına girecek olan kızlar, Taliban sonrası omurlarındaki değişikliği Milliyet’e anlattılar.
‘Korku ve tasa var’
Afganistan’ın Herat kentinde yaşayan 17 yaşındaki F.W. Taliban idareye geldiğinde 11. sınıftaymış. Şu anda zımnî bir kursta eğitimine devam ettiğini söyleyen F.W., “Eğitim bizler için büsbütün yasaklanmış durumda. Biz de zımnî saklı kurslara gidiyoruz. Fakat kurslarda aldığımız eğitim okulda aldığımız eğitimle tıpkı olmuyor. Taliban idareye geldiği günden bu yana her gün büyük bir kaygı ve tasa var. Kaygı altında günlük rutinlerimizi yapmaya çalışıyoruz. Birkaç sefer Taliban idaresindeki şahıslar kursumuzu ziyaret etti, kız öğrenciler çabucak kaçtı. Kurslarımızın kapatılmasından da korkuyoruz. Bir de burada iktisat çok berbat. Yüksek maliyetli hayatla ilgili önemli problemlerimiz var. Derslerimiz için ödediğimiz fiyat çok yüksek ve bu bize sorun çıkarıyor. İstediğimiz okulların açılması ve en değerlisi de tekrar özgürlüğümüze kavuşmak” diye konuştu.
Eşit ve özgür yaşam
Herat kentinde yaşayan 20 yaşındaki N.M. de şunları anlattı: “Taliban’ın bayan ve kız çocuklarıyla sorunu olmasaydı şu an 12. sınıfta okuyacaktım. Artık özel bir kursta, saklı ve kaygı içeresinde eğitimime devam ediyorum. Lakin aldığımız bu eğitime tam odaklanamıyoruz. Zira bir tarafta ekonomik telaş var, başka tarafta Taliban baskısı. Sınıf arkadaşlarımın birçok kurs fiyatını karşılayamadı. Taliban hükümetinden bayan erkek ayrımına son vermesini talep ediyoruz. Her şeyden kıymetlisi bayan erkek ayrımının olmadığı eşit ve özgür bir hayat istiyoruz.”
‘Ülkeyi terk ederim’
Geleceğe dair telaşlarının olduğunu söyleyen N.N (16), “Taliban iktidara geldiğinde 10. sınıftaydım. Taliban okulları kapatmamış olsaydı şu anda üniversite imtihanına hazırlanacaktım. Şu anda özel bir kurs merkezinde zımnî bir formda eğitim alıyorum. Sınıf arkadaşlarımın yalnızca 4’te biri bu eğitimlerden faydalanabiliyor, geri kalanı okula gidemiyor. Bunun bir nedeni de kız çocukları için büyük bir tehdit kelam konusu ve ailelerin büyük bir kısmı da bu tehditten ötürü kızlarını bu kurslara göndermiyor. Biz de bu kurslara gidiyoruz ancak hiçbir şey muhakkak değil. Üniversite imtihanına girebilecek miyiz? Okullar yine açılacak mı? Gelecek için de telaşlarımız var. İnançta hissetmiyoruz. Bayanların halka açık yerlerde yürüme hakları yok ve erkeklerin eşlik etmesi gerekiyor. Ekonomik durumumuz her geçen daha makûs oluyor. Durum bu türlü devam ederse, ülkeyi terk etmekten öteki deva yok” tabirlerini kullandı.
‘KIZLARIN OKUMA ORANI YÜZDE 80 DÜŞTÜ’
Talibanla birlikte kızların yüzde 80 oranında okula erişiminin azaldığına dikkat çeken R. M.(18) de, şunları anlattı: “Okullarımız şu anda kapalı. Şu an, üniversite giriş imtihanı hazırlık kurslarında bâtın devam ediyoruz. İmkanlarım kısıtlı, az sayıda hocam, kitabım vardı ancak tekrar âlâ eğitim alıyorduk. Hem biz hem de hocalarımız imkanlar olmamasına rağmen çok uğraşıyorduk. Hepimizde meçhul bir gelecek korkusu var. Okullar kapandığı ve bayanların çalışma hakkı olmadığı için moralleri bozuluyor. Taliban’dan evvel sınıflarımız karmaydı. Evvelki yıllarda yüzde 50-60’tan fazla kız ve birebir sayıda erkek vardı. Lakin artık maalesef sınıflar farklı ve yalnızca kızlar var ve sayımız şu an 10 kişi.”
Fotoğraf: Ercan Arslan
‘Türkiye’ye güzel ki gelmişim’
Stajyerimiz Farıshta Akbari (20) Türkiye’ye geliş kıssasını şu sözlerle anlattı: “2018 yılında kazandığım bir eğitim bursu ile Ankara’ya geldim. Burada 1 yıl lisan eğitimi aldıktan sonra da, Ankara Üniversitesi Gazetecilik Bölümü’nde girdim. Ben Türkiye’ye geldiğimde Taliban şimdi idaresi ele geçirmiş değildi. Onların idareye gelmesiyle Afganistan’da her şey alt üst oldu. Ben bugün orada olsaydım, okula gidemeyecektim. O nedenle de âlâ ki gelmişim. Esasen Taliban idaresi ele geçirince, kaçabilen herkes kaçtı. Bilhassa de eğitimli beşerler ülkeyi terk etti. Hala kaçabilenler kaçıyor.”